فناوری های تحول آفرین جدید

هوش مصنوعی، خودروهای خودران، رمزارزها، گجت‌های پوشیدنی، واقعیت افزوده و متاورس، فناوری‌هایی هستند که در دهه‌ی اخیر زندگی انسان را تغییر داده‌اند. دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم، همواره با ظهور ابداعات و فناوری‌ها به واقعیت جدیدی تبدیل شده است. از کشف لامپ فوق‌العاده توسط توماس ادیسون، تا نوآوری های شگفت‌انگیز افرادی که تلفن همراه را ابداع کردند. برخی از فناوری‌ها تغییرات اساسی در زندگی انسان ایجاد کرده‌اند. در این مقاله قصد داریم به چند نمونه از فناوری‌های موثر در دهه‌ی اخیر اشاره کنیم.

فناوری تحول آفرین چیست؟

در سال ۱۹۹۵، کلیتون کریستنسن، استاد دانشگاه هاروارد، اصطلاح “فناوری تحول آفرین” را برای اولین بار در مقاله‌ای با عنوان “فناوری تحول آفرین: گرفتن موج” در مجله‌ی کسب‌و‌کار هاروارد معرفی کرد. در سال ۱۹۹۸ نیز در کتاب “معضل نوآوری” به بررسی گسترده‌تر فناوری‌های دگرگون‌کننده پرداخت. طبق تعریف کریستنسن، این نوع فناوری که اغلب توسط شرکت‌ها واقع در مراحل ابتدایی تاسیس توسعه می‌یابد، در ابتدا بازار کوچکی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما در مدت زمان کوتاهی به قدری رشد می‌کند که محصولات و صنایع قبلی را جایگزین می‌شود.

ابداعاتی که به شکل تحول‌آفرینانه نامگذاری می‌شوند، در واقع تأثیر قابل توجهی بر بخشی از زندگی انسان دارند و شیوه انجام کارها را تغییر می‌دهند. آنها باعث تحول و تغییر اساسی در زندگی روزمره می‌شوند و محصولات یا خدمات را با قیمتی کمتر، کارآمدتر، سریع‌تر و بهبود یافته نسبت به قبل عرضه می‌کنند.

حائز اهمیت است که نباید نوآوری تحول آفرین را با نوآوری‌های محدودی اشتباه گرفت. نوآوری‌های محدود در واقع بهبود یا ارتقاء یک محصول یا فناوری موجود هستند؛ اما نوآوری تحول آفرین به صورت ناگهانی در بازار پذیرفته می‌شوند و مجبور به رقابت با محصولات مشابه می‌کنند یا آنها را از بازار کنار می‌زنند. بعد از آشنایی با مفهوم فناوری تحول آفرین و تفاوت آن با فناوری جزئی، بیایید نگاهی به چند مورد از این فناوری‌ها که در دهه گذشته ایجاد شده‌اند بیندازیم:

هوش مصنوعی و مدل‌های مبتنی بر آن

قبل از یک دهه پیش، هوش مصنوعی کاربردها و قابلیت‌های محدودتری نسبت به امروز داشت. از چت‌بات‌های هوشمند مانند الیزا (۱۹۶۶) تا سیری (۲۰۱۰)، الکسا (۲۰۱۴) و گوگل اسیستنت (۲۰۱۶)، همگی با استفاده از دستورات ثابت عمل می‌کردند و پاسخ‌ها و خروجی‌های ساده و تکراری را تولید می‌کردند.

امروزه، ابزارهای هوش مصنوعی به شدت پیشرفت کرده‌اند و قادر به انجام کارهای پیچیده‌تری هستند. مانند ChatGPT از شرکت OpenAI، بینگ مایکروسافت و بارد گوگل، چت‌بات‌ها بر اساس قدرت یادگیری عمیق و الگوریتم‌های شبکه عصبی عمل می‌کنند و با استفاده از پردازش حجم بزرگی از اطلاعات، می‌توانند پاسخ‌هایی مناسب برای درخواست‌ها و حتی با توجه به رفتار و هدف کاربر ارائه دهند.

تمایز این چت‌بات‌ها نسبت به نسل‌های قبلی در این است که به درخواست کاربر صرفاً جهت استخراج اطلاعات پاسخ نمی‌دهند، بلکه با تجزیه و تحلیل تجربیات قبلی خود و با توجه به شناختی که از کاربر دارند، پاسخی شخصی‌‌سازی شده را تولید می‌کنند. پاسخ پیشنهادی می‌تواند به صورت متنی، تصویری، صوتی یا حتی ویدیویی باشد. حتی درخواست مشابهی از دو کاربر متفاوت، به تولید پاسخ‌های کاملاً مشابه منجر نمی‌شود. می‌توان انتظار داشت که در دهه‌ی آینده تمامی جنبه‌های یک خانه، از نورپردازی تا سیستم ایمنی و غیره، به طریقی کاملاً توسط یک دستیار هوشمند کنترل شوند.

فناوری رایانش ابری به شما امکان می‌دهد که به‌طور آنلاین به سرورها و نرم‌افزارهای ابری دسترسی پیدا کنید، بدون اینکه نیازی به خرید و نگهداری سخت‌افزار دیتاسنتر داشته باشید.

تحولات رایانش ابری باعث تغییرات اساسی در محیط کسب و کار شده است، زیرا به توسعه فرصت‌های کار از راه دور و انتقال بی‌محدود اطلاعات بین کاربران کمک می‌کند. در حوزه پزشکی، ما شاهد پیشرفت‌هایی مانند تشخیص از راه دور، پزشکی از راه دور و دسترسی به اطلاعات بیماران از مکان‌های مختلف هستیم. همچنین، در حوزه آموزش نیز رایانش ابری تغییرات مهمی را به همراه داشته است. با استفاده از این فناوری، دسترسی به اساتید، کلاس‌ها، دوره‌ها و منابع آموزشی متنوع از جمله کتاب‌ها، مقالات، ویدیوها و پادکست‌ها به راحتی امکان‌پذیر شده است، و به این ترتیب، فرصت‌های بیشتری برای یادگیری در دسترس قرار گرفته است.

 رازآلودی بدون کد

یکی از مسائلی که همگی با آن مواجه شده‌ایم، فراموش کردن رمز عبور حساب‌های کاربری در وبسایت‌ها و برنامه‌های مختلف است. اما به لطف نوآوری شگفت‌انگیز شرکت‌های فناوری، این دغدغه نیز به گذشته تعلق گرفت. سرویس‌های ورود بدون رمز، با استفاده از روش‌هایی مانند تأیید ایمیل، رمز عبور یکبار مصرف، شناسایی بیومتریک (مانند اثر انگشت) و یا استفاده از یک کلید فیزیکی (مانند یک USB دارای کد امنیتی)، امکان ورود به حساب کاربری را فراهم می‌کنند، بدون اینکه مجبور باشیم به حفظ گذرواژه‌های متعدد و پیچیده بپردازیم.

ورود بدون کد، با استقبال گسترده‌ای از سوی کاربران روبرو شده است. طبق یک نظرسنجی، بیش از ۵۴ درصد افراد بالغ، تأیید هویت بدون رمز را به استفاده از گذرواژه ترجیح می‌دهند.

بسیاری از برنامه‌های بانکی از شناسایی بیومتریک برای تأیید هویت کاربران استفاده می‌کنند. این شناسایی بیومتریک با استفاده از روش‌های مختلفی مانند اثر انگشت، تشخیص چهره، تحلیل شبکیه چشم و تشخیص صدا انجام می‌شود. به عنوان مثال، همکاری بین مایکروسافت و شرکت نوانس (فعال در حوزه پزشکی) منجر به توسعه یک سیستم شده است که از طریق صدای افراد، تأیید هویت را امکان‌پذیر می‌کند و برای دسترسی به سوابق بیماران، از آن استفاده می‌شود.

در گذشته٬ فرآیند توسعه خودروهای برقی و خودران به شکلی چشمگیر پیشرفت کرده است. سیستم خودران اکنون توانایی درک کامل از محیط اطراف خودرو را بدون نیاز به مداخله راننده دارد، از طریق پردازش اطلاعات حسگرها و دوربین‌های نصب شده در خودرو. به عنوان مثال، خودروهای تسلا با ویژگی “اتوپایلوت”، قابلیت رانندگی در شرایط مختلف جاده، تنظیم سرعت و فاصله در ترافیک، تغییر خودکار لاین حرکت و حتی پارک خودکار را برای خودرو ایجاد می‌کنند. علاوه بر تسلا، شرکت‌های دیگری مانند زوکس، اتوایکس، وایمو و… نقش مهمی در تولید وسایل نقلیه خودران داشته‌اند.

با توجه به پیشروی سریع خودروهای برقی و هیبریدی به عنوان راه حلی برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای، وضعیت خودروهای خودران همچنان نیازمند بهبود و پیشرفت بیشتری است تا بتوانند به طور کامل و اعتمادپذیر در بازار حضور یابند. اما بدون شک، آینده جاده‌ها با وسایل نقلیه‌ای که خودران هستند، شکل خواهد گرفت.

فناوری پهپادها

در حوزه فناوری، پهپادها نمونه‌هایی هیجان‌انگیز از پیشرفت محسوب می‌شوند. این وسایل مستقل یا با استفاده از کنترل از راه دور قادر به پرواز می‌باشند و قابلیت‌های متنوعی را در صنایع گوناگون برای خود به ارمغان آورده‌اند. استفاده از پهپادها امروزه در تحویل کالا، تصویربرداری هوایی با کاربردهای گسترده، نظارت و کنترل هوشمند، مداخله پزشکی و امور پلیسی، صنعت نظامی و سایر موارد به کار گرفته می‌شود. آمارها حاکی از ثبت بیش از دوهزار مورد تحویل کالا روزانه در سراسر جهان توسط پهپادها در سال ۲۰۲۲ می‌باشند. این رشد قابل توجه در مقایسه با سال‌های گذشته را نشان می‌دهد. با بهره‌گیری از هوش مصنوعی در این ربات‌های پرنده، توانایی‌های فوق‌العاده آن‌ها به مراتب جذاب‌تر خواهد شد.

در ده سال گذشته، فناوری بلاکچین باعث تحول کامل سیستم اینترنت مبتنی بر سرورهای مرکزی شده است. این فناوری به صورت رمزنگاری شده، غیرمتمرکز، غیرقابل تغییر و شفاف عمل می‌کند. در این زمینه، ارزهای رمزنگاری شده، مفهوم متاورس و توکن‌های غیرقابل معاوضه نیز بر اساس این تکنولوژی توسعه یافته‌اند.

این چهار پیشرفت فناورانه، مفاهیم جدیدی در زمینه ابتکار، خلاقیت، تصویرسازی و تعامل را خلق کرده‌اند. فناوری‌های بلاکچین و متاورس این امکان را به شما می‌دهند که به تولید، به اشتراک گذاری و حتی فروش محتواهایتان بپردازید. به علاوه، تکنولوژی‌های NFT و رمزارز، به شما امکان می‌دهند به راحتی کنترل و مالکیت بر دارایی‌های مالی و اطلاعات شخصی خود را اعمال کنید و با اطمینان بیشتری در فعالیت‌های اقتصادی شرکت کنید.

 گجت های پوشیدنی

یکی از اختراعات مهم در دهه گذشته، گجت‌های پوشیدنی بودند. این فناوری جدید، با معرفی ساعت‌های هوشمند از برندهای مختلف مانند پبل و سامسونگ در سال ۲۰۱۳، به صورت گسترده‌ای در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت. این ساعت‌های هوشمند، قابلیت استفاده از برخی از برنامه‌های کاربردی، دریافت نوتیفیکیشن‌های موبایل، تشخیص صدا، اتصال بلوتوث و حتی دوربین را برای کاربران فراهم کردند و به عنوان ابزاری جایگزین برای گوشی‌های هوشمند مورد استفاده قرار گرفتند.

در سال ۲۰۱۵، شرکتی به نام اپل، نخستین نسخه از ساعت هوشمند خود را به بازار عرضه کرد. این ساعت هوشمند به نام “اپل واچ” شناخته می‌شد و ویژگی‌هایی مانند حسگر ضربان قلب، صفحه نمایش با کیفیت رتینا و برنامه‌های اختصاصی اپل مانند اپل پی را داشت. از آن زمان به بعد، ساعت هوشمند اپل به تدریج به یک ابزار مستقل تبدیل شد که قابلیت‌های پیشرفته‌تری را در خود جای داد.

علاوه بر ساعت هوشمند، گجت دیگری به نام “ایرپاد” نیز به وسیله اپل معرفی شد که یکی از پراستفاده‌ترین گجت‌های پوشیدنی به شمار می‌رفت. اولین نسخه ایرپاد در سال ۲۰۱۶ همزمان با آیفون ۷ عرضه شد. سپس در سال ۲۰۱۹، نسخه دوم ایرپاد معرفی شد که قابلیت‌هایی مانند حذف نویز، تجربه صوتی سه بعدی و همچنین سیری (دستیار صوتی هوشمند اپل) را به آن افزود.

تکنولوژی همچنان در حال پیشرفت است و گجت‌های پوشیدنی نیز از جمله ابداعاتی هستند که توسط شرکت‌های فناوری بزرگ به توسعه رسیده‌اند. اخیراً شرکت فیس‌بوک و ری بن عینک هوشمندی به نام ری بن استوریز را معرفی کردند. این عینک دارای دو دوربین، دو اسپیکر، یک میکروفن آرایه‌ای سه‌تایی، پردازنده کوالکام و تاچ خازنی است. با استفاده از این عینک، می‌توانید تصاویر و ویدیوهای خود را ضبط کرده و به اشتراک بگذارید. همچنین، اپل نیز عینک واقعیت ترکیبی ویژن پرو را با سخت‌افزار قدرتمند و نرم‌افزار منحصربه‌فرد خود رونمایی کرده است.

این تنها چند نمونه از گجت‌های پوشیدنی شگفت‌انگیز است که به طور خلاصه معرفی شده‌اند. در آینده، با گجت‌های هوشمندتر و پیچیده‌تری روبرو خواهیم شد.

توسعه واقعیت و واقعیت مجازی

به طور احتمالی، تا به حال به عبارات “توسعه واقعیت” و “واقعیت مجازی” پی برده‌اید و شاید از انواع هدست‌های واقعیت مجازی استفاده کرده باشید. به طور ساده، توسعه واقعیت به ما امکان می‌دهد اشیاء و اطلاعات را به محیط واقعی خود اضافه کنیم، از طریق نمایشگر موبایل یا عینک‌های واقعیت مجازی. اما در مورد واقعیت مجازی، باید هدست خاصی را بپوشیم تا به‌طور کامل وارد یک دنیای مجازی با تمام تجربه‌های بصری و شنیداری آن شویم.

استفاده از فناوری‌های جدید مانند واقعیت مجازی، هرچند که به نظر ممکن است به‌نظر برسد که تازه معرفی شده‌اند، در واقع از دهه ۱۹۶۰ به کار می‌رفتند. در آن زمان، استفاده از واقعیت مجازی در آموزش سربازان، آزمایش کیفیت محصول در برخی صنایع، شبیه‌سازی عملیات فضایی برای فضانوردان ناسا و شبیه‌سازی جراحی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با این حال، به دلیل پیشرفت محدود تکنولوژی در آن زمان، کاربردها و قابلیت‌های آن‌ها بسیار محدود بودند و با وضوحی که امروزه در مورد آن‌ها می‌بینیم قابل مقایسه نیست.

با ورود هدست‌های آکیولس ریفت و هولولنز مایکروسافت به بازار در سال ۲۰۱۶، صنعت واقعیت مجازی وارد فاز جدیدی شد و به صورت گسترده‌ای در دسترس قرار گرفت. از آن زمان تاکنون، شرکت‌های مختلف مانند سونی برای پلی استیشن، مایکروسافت، اپل و متا انواع هدست‌های واقعیت مجازی را عرضه کرده‌اند.

مکان یاب

یک فناوری جدید به نام “مکان‌یاب جهانی” ظاهر شده است، که قادر است با استفاده از سیگنال‌هایی که از ماهواره‌ها دریافت می‌شود، مکان دقیق ما را در جهان تعیین کند. این فناوری در گذشته برای پیگیری و مکان‌یابی سربازان استفاده می‌شد، اما به تدریج در دهه‌ی اخیر به عنوان یک ابزار عمومی برای تمام افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر، استفاده از برنامه‌های مسیریابی در تلفن همراه برای پیدا کردن موقعیتمان در جهان روزمره ما شده است. همه چیز به سادگی با باز کردن این برنامه‌ها در تلفن همراه قابل دسترس است. از تاکسی‌های اینترنتی برای سفرهای راحت‌تر، ردیابی محموله‌های حساس، بهبود ایمنی در سفرها، دسترسی سریع در موارد اورژانسی و بسیاری از امکانات دیگر، ما بدون شک از GPS استفاده می‌کنیم.