فناوری‌های تحول‌آفرین

در جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، همواره با ظهور اختراعات و پیشرفت‌های فناوری، تحولات عمده‌ای را تجربه کرده‌ایم. از لحظه‌ی ابداع لامپ توسط توماس ادیسون تا ابداع تلفن همراه توسط رویاپردازان، برخی از فناوری‌ها تغییرات اساسی در زندگی انسان ایجاد کرده‌اند. نام بردن نمونه هایی از فناوری های تحول آفرین عصر جدید بسیاری دشوار است و در این مقاله، به ۱۰ نمونه از فناوری‌های دگرگون‌کننده در دهه‌ی اخیر اشاره خواهیم کرد.

تکنولوژی تحول آفرین چیست؟

کلیتون کریستنسن، استاد دانشگاه هاروارد، در سال ۱۹۹۵ اصطلاح “فناوری تحول آفرین” را در مقاله‌ای با عنوان “فناوری تحول آفرین: گرفتن موج” در مجله‌ی کسب‌وکار هاروارد معرفی کرد. این مفهوم پس از آن در سال ۱۹۹۸ در کتاب “معضل نوآوری” توسط او بیشتر تبیین شد. بر اساس تعریف کریستنسن، فناوری تحول آفرین، که عمدتاً توسط استارتاپ‌ها تولید می‌شود، در ابتدا به یک بخش کوچک از بازار محدود می‌شود، اما در مدت کوتاهی رشد قابل توجهی داشته و به محصولات و صنایع قبلی جایگزین می‌شود.

به طور ساده، فناوری تحول آفرین به اختراعاتی گفته می‌شود که به طور کلی روی نحوه انجام کارها و سبک زندگی انسان تأثیر می‌گذارند، زندگی روزمره را تغییر می‌دهند و محصولات و خدمات را بهبود، سرعت، کارآیی و کارایی بیشتری ارائه می‌دهند.

باید توجه داشت که نوآوری تحول آفرین را با نوآوری‌های جزئی اشتباه نگیریم. نوآوری جزئی بهبود یا ارتقاء محصولات یا فناوری‌های موجود است، اما نوآوری تحول آفرین به صورت ناگهانی در بازار پذیرفته می‌شود و موجب می‌شود محصولات مشابه دیگر را تعقیب کنند یا از بازار کناره بزنند.

پس از آشنایی با مفهوم فناوری تحول آفرین و تفاوت آن با فناوری جزئی، می‌توانیم به بررسی ده نمونه از این فناوری‌ها که در دهه گذشته به وجود آمده‌اند، بپردازیم.

هوش مصنوعی و مدل‌های مبتنی بر آن

قبل از دهه گذشته، هوش مصنوعی دارای قابلیت‌ها و کاربردهای محدودتری نسبت به آنچه امروزه دارد بود. چت‌بات‌های هوشمند مانند الیزا (۱۹۶۶)، سیری (۲۰۱۰)، الکسا (۲۰۱۴) و گوگل اسیستنت (۲۰۱۶) بر اساس دستورات از پیش نوشته شده عمل می‌کردند و در برابر درخواست‌های مشابه، پاسخ‌ها و خروجی‌های تکراری و ساده‌ای تولید می‌کردند.

اما امروزه، ابزارهای هوش مصنوعی بسیار پیشرفته‌تر شده‌اند و قادر به انجام کارهای پیچیده‌تری هستند. چت‌بات‌هایی مانند ChatGPT شرکت OpenAI، بینگ مایکروسافت و بارد گوگل، از قدرت یادگیری عمیق و الگوریتم‌های شبکه عصبی استفاده می‌کنند و با بررسی حجم زیادی از اطلاعات، توانایی تولید پاسخ‌هایی که با درخواست و حتی هدف کاربر سازگاری دارند را دارند.

تفاوت این چت‌بات‌ها با نسل‌های قبلی در این است که آنها تنها به استخراج اطلاعات از درخواست کاربر محدود نمی‌شوند. به جای آن، با تحلیل آموخته‌های قبلی خود و با توجه به شناخت خود از کاربر، پاسخ‌های شخصی‌سازی شده‌ای تولید می‌کنند. این پاسخ‌ها ممکن است به صورت متن، عکس، صوت یا حتی ویدیو باشند. حتی در صورتی که دو کاربر درخواست مشابهی داشته باشند، پاسخ‌های کاملاً مشابهی تولید نخواهند شد.

در دهه‌ی آینده، می‌توان انتظار داشت که تمامی بخش‌های یک خانه، از نورپردازی تا سیستم ایمنی و سایر امکانات، به کمک یک دستیار هوشمند کنترل شوند. این به این معنی است که هوش مصنوعی و چت‌بات‌ها در حوزه‌های گوناگون زندگی ما تأثیر عمده‌ای خواهند داشت و به ما در انجام کارها و بهبود زندگی روزمره‌مان کمک خواهند کرد.